Aktywne Zmysły – ćwiczenia dla dzieci

Badania pokazały, że rola rodziców w terapii dziecka z opóźnieniami rozwojowymi jest kluczowa. Szczególnie ważny jest program domowej terapii w przypadku zaburzeń sensomotorycznych. Zajęcia w przedszkolu w ramach wczesnego wspomagania rozwoju odbywają się zwykle tylko raz w tygodniu i ich częstotliwość jest niewystarczająca. Dlatego też niezbędna jest praca z dzieckiem w domu. Rodzice dostają od terapeuty SI jedynie ogólne wskazówki i przykładowe ćwiczenia. Potrzebują natomiast znacznie więcej informacji: sugestii w wyborze pomocy/zabawek oraz  szczegółowych wyjaśnień, jak prowadzić w domu zalecone ćwiczenia i z jakim natężeniem.

W takich przypadkach wskazany jest kompleksowy program domowej terapii  wraz z zestawem pomocy do stymulacji rozwoju sensomotorycznego (zmysłowo-ruchowego) oraz do nauki podstaw czytania i pisania.

Przykłady ćwiczeń

1. Stymulacja i korekcja układu wzrokowego: ruchomości gałek ocznych, uwagi wzrokowej, koordynacji oko-ruchowej

Drążek sterujący

Plastikowa rurka długości około 60 cm, z symetrycznie (po obu stronach) rozmieszczonymi kolorowymi sektorami. Na środku znajduje się biała strefa, a od środka z lewej i prawej strony są sektory czerwone, żółte, na końcach zielone.

Ćwiczenia z piłką wiszącą typu Marsdena i z drążkiem sterującym

Należy wprowadzać je stopniowo. Są znacznie trudniejsze, ponieważ wymagają stosunkowo dobrej ogólnej koordynacji ruchowej, podstaw planowania motorycznego i znajomości kolorów. Powinna je poprzedzić systematyczna stymulacja ruchów gałek ocznych przez ok. trzy/cztery miesiące lub dłużej (szczególnie w pozycji leżącej i stojącej) przy użyciu samej wiszącej piłeczki (patrz ćwiczenia powyżej).

Cel ćwiczeń :

Stymulacja reakcji równoważnych, śledzenie obiektu w ruchu (tzw. widzenie dynamiczne), usprawnianie ogólnej koordynacji ruchowej i koordynacji oko-ruchowej, oceny odległości, przenoszenia bodźców kinestetyczno-dotykowych na wzrokowe, usprawnianie planowania motorycznego (przyjmowania właściwej pozycji ciała do wykonania określonej czynności ruchowej), schematu ciała, orientacji kierunkowej (lewo-prawo) i przestrzennej (nad, pod, przed itp.). A także: kształtowanie właściwej postawy ciała, sekwencyjności, oburęczności i płynności ruchów.

Przygotowanie:

Na środku górnej części framugi drzwi należy przytwierdzić plastikową przyssawkę. Na niej zawieszamy piłeczkę na lince. Inny sposób mocowania to wkręcenie haczyka w sufit i zawieszenie na nim piłeczki. Linka do ćwiczeń z drążkiem powinna mieć ok. 1,5 m długości. Przyssawka i haczyk są w zestawie.

Opis i rodzaje ćwiczeń:

Wersja łatwiejsza:

• dziecko staje w odległości ok. 1-1,5 metra od wiszącej przed nim piłki (na wysokości wyciągniętych rak). Trzyma drążek dominującą ręką, tak aby stanowił jej „przedłużenie ‘’. Ma trafić końcem w nieruchomą piłkę i wprawić ją w ruch. Powtarza to wielokrotnie. Wykonując to ćwiczenie, nie powinno trzymać wyciągniętego drążka w pogotowiu. Po każdym trafieniu, zgina rękę w łokciu, a drążek skierowany jest wówczas w górę.
• Pozycja dziecka jak wyżej. Terapeuta wprawia piłkę w ruch wahadłowy. Dziecko próbuje trafić końcem drążka w piłkę, gdy ta przekracza linię środkową jego ciała.
• Pozycja dziecka jak wyżej. Podobne, nieco trudniejsze ćwiczenie. Terapeuta wprawia piłkę w ruch w różny sposób: ruch wahadłowy, kolisty, po elipsie, w różnych kierunkach. Zmienia go po każdym trafieniu.
• Pozycja dziecka jak wyżej. Terapeuta wprawia piłkę w ruch wahadłowy. Tym razem dziecko ma za zadanie spróbować zatrzymywać/zablokować ruch piłki powierzchnią boczną drążka, ustawiając go z jej prawej lub lewej strony.

Te same ćwiczenia powinno dziecko próbować wykonać przeciwną ręką (nie dominującą).

Wersja trudniejsza: Dziecko stoi w odległości około 1 metra od wiszącej piłeczki i trzyma drążek oburącz, w następujący sposób: cztery palce obejmują go od góry a kciuk powinien być umieszczony od spodu kijka. Terapeuta wprawia piłkę w ruch wahadłowy, tak aby płynnie się kołysała. Zadaniem dziecka jest uderzenie kołyszącej się piłki odpowiednim polem/kolorem drążka, gdy ta przekracza linię środkową jego ciała.

Warianty ułożenia rąk i pola odbijania piłeczki:

• dłonie na zielonych polach, a uderzenia piłeczki polami/kolorami: żółtym, czerwonym, (prawym i lewym), białym
• dłonie na żółtych polach, a uderzenia piłeczki polami/kolorami: zielonym, czerwonym, (prawym i lewym), białym
• dłonie na czerwonych polach, a uderzenia piłeczki polami/kolorami: zielonym, żółtym, (prawym i lewym), białym

Najpierw demonstrujemy dziecku układ dłoni na drążku i podajemy instrukcję: np. dłonie na zielonych polach – uderzamy kolorami: żółtym, czerwonym, raz z prawej raz z lewej strony, białym, itd. W dalszym etapie ćwiczeń, dziecko samo wybiera kolor, na którym ma ułożyć dłonie i samo głośno podaje kolor strefy uderzenia.

Każde ćwiczenie powinno zostać powtórzone przez dziecko od pięciu do dziesięciu razy w zależności od jego możliwości.

Ćwiczenia z piłką wiszącą typu Marsdena, drążkiem sterującym i poduszką powietrzną

Opis i rodzaje ćwiczeń:

Poduszkę należy nadmuchać na ¾ tak, aby przy nacisku sprężynowała.

• Dziecko stojąc na środku poduszki stara się utrzymać równowagę:
• trzymając przed sobą w wyprostowanych rękach drążek
• unosząc go nad głowę
• przenosząc za głowę i opierając na barkach.

Obserwujemy, czy dziecko się chwieje, czy jest w stanie utrzymać dwoma rękami drążek w wyprostowanych rękach, czy nie widać współruchów w obrębie twarzy. Oceniamy orientacyjnie czas utrzymania równowagi. Dzieci znające liczebniki mogą głośno liczyć do momentu utraty równowagi. Maksymalnie do 10-ciu.

Kolejne ćwiczenie. Długość linki ustalamy w następujący sposób: dziecko stojąc na poduszce wyciąga przed siebie wyprostowana rękę i na tej wysokości powinna być zawieszona piłeczka. Linkę skracamy, zawiązując gumką recepturką w rodzaj pętelki (nie zaciskając zbyt mocno, aby móc wrócić do jej poprzedniej długości).

• Dziecko stojąc na poduszce w odległości wyciągniętej od piłki ręki, wprowadza ją w ruch wahadłowy. Następnie, stara się popychać do przodu kołyszącą się piłkę, naprzemiennie prawą i lewą ręką oraz pod kątem, prawą ręką w lewo i lewą ręką w prawo:
• wewnętrzną częścią dłoni
• piąstkami
• opuszkami palców

oraz przerzucanie piłki z prawej do lewej ręki.

2. Stymulacja układu przedsionkowego i dotykowego oraz koordynacji międzypółkulowej

Poduszka powietrzna

Dmuchana, prostokątna poduszka pokryta jest welurem, w kolorze granatowym. Podczas nadmuchiwania trzeba lekko uciskać zawór, podobnie należy postępować przy wypuszczaniu powietrza.

Nie należy wypełniać jej powietrzem na maksimum, ale na ¾, tak aby sprężynowała. Naciskając poduszkę obiema dłońmi powinno się sprawdzić, czy się lekko ugina. Można także poprosić dziecko, aby pochodziło („podreptało’’) w miejscu na poduszce, uklękło lub usiadło na niej. Ocenimy wówczas wspólnie z dzieckiem, czy podczas tej aktywności ruchowej ma przyjemne odczucia. Jeśli nie, należy wypuścić trochę powietrza i sprawdzić ponownie stopień sprężynowania (stopnia uginania) poduszki. Ćwiczenia można wykonywać w pozycji stojącej, siadzie skrzyżnym, klęku i leżeniu. Poduszka stanowi podstawę do tzw. statycznych ćwiczeń na niestabilnym podłożu. Najlepiej aby dziecko ćwiczyło tylko w skarpetach frotte.

Poduszka podczas terapii domowej stanowi rodzaj zamiennika dysku sensomotorycznego.

Podczas wszystkich ćwiczeń terapeuta/rodzic powinni znajdować się w bliskiej odległości od dziecka, aby je asekurować.

Cel ćwiczeń: poprawa ogólnej koordynacji ruchowej, usprawnianie reakcji równoważnych, siedzenia dynamicznego (ze stymulacją przedsionkową) ,usprawnianie czucia głębokiego , stymulacja oko-ruchowa przy ruchach przewidywalnych i nie przewidywalnych.

Przykładowe ćwiczenia w pozycji stojącej i w klęku

1. Podczas stania na poduszce utrzymywanie równowagi:

• Przy staniu w rozkroku przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę
• Utrzymanie nieruchomej pozycji według podanej instrukcji: skrzyżuj ręce na piersiach,

połóż na ramiona, wyciągnij prze siebie, skrzyżuj nogi. Możemy także mierzyć czas głośno licząc maksymalnie do 10-ciu jak długo dziecko wytrzyma w danej pozycji (sporadycznie, nie zawsze) lub wykorzystać klepsydrę

• Kucanie i wstawanie w parze z rodzicem/terapeutą trzymając się za ręce
• Łapanie dmuchanej piłki rzucanej do dziecka , później piłki mniejszej z wypustami
• Stanie z piłką dmuchaną trzymaną przed sobą w wyciągniętych rękach, a następnie z uniesioną nad głową

• Marsz w miejscu połączony z klaskaniem, później z wymachami rąk
• Próby stania na jednej nodze (z asekuracją) i utrzymania równowagi
• Rzucanie do celu piłeczek sensorycznych (należy je dziecku podawać) np. do kosza biurowego lub pudła kartonowego . Prawą ręką do kosza ustawionego z prawej strony, lewą ręką do kosza stojącego z prawej strony.
• Rzuty celownicze woreczkami do piłeczki zawieszonej w siatce na haczyku wkręconym w sufit (trudniejsza wersja)

2. W pozycji w klęku na poduszce i w siadzie skrzyżnym utrzymywanie równowagi:

• Klęk z siedzeniem na piętach, ręce wyciągnięte w bok
• Klęk z siedzeniem na piętach, ręce wyciągnięte w bok z lekkim kołysaniem na boki
• Podczas klęku z wyprostowanym tułowiem lub w siadzie na piętach łapanie dmuchanej piłki
• Ćwiczenia jak wyżej tylko w siadzie skrzyżnym.

Ćwiczenia wspomagające przy nadreaktywności dotykowej

• napieranie na siebie plecami w pozycji siedzącej i stojącej (dziecko, rodzic)
• kołysanie (w pozycji siedzącej na macie dziecko w uścisku z rodzicem) na boki, do przodu i do tyłu. Tempo i rytm kołysania powinien być miarowy i nie za szybki
• trzepotanie dłońmi dziecka (najlepiej obiema jednocześnie) trzymanymi za nadgarstki
• szczotkowanie dłoni silikonową miotełką (zdecydowanymi, mocnymi ruchami, od nadgarstka do końca palców, pocieranie każdego palca z osobna, omiatanie zdecydowanymi, mocnymi pociągnięciami wnętrza dłoni
• naciąganie palców dłoni: każdy palec począwszy od wskazującego kończąc na kciuku obejmujemy i ściskamy, a następnie rozciągamy w stawach
• stymulacja palców stopy: nogę dziecka unosimy w górę. Jedną ręką trzymamy jego stopę w okolicy stawu skokowego a drugą zaczynając od małego palca delikatnie, ale zdecydowanie obracamy nim kilka razy i naciągamy.

Powyżej prezentujemy wybrane ćwiczenia z autorskiego programu wspomagania rozwoju psychomotorycznego dziecka – AKTYWNE ZMYSŁY. W opracowaniu ujęto nowatorskie ćwiczenia w zakresie opanowania podstaw technik szkolnych, tj. czytania, pisania i liczenia. Program przeznaczony jest do pracy w domu, w gabinecie terapeutycznym. Dedykowany rodzicom, terapeutom, nauczycielom.

Więcej informacji na stronie: www.aktywnezmysly.pl